متعلق لعن

کسی که مورد لعن قرار می‌گیرد یا مستحق لعن نیست و یا مستحق لعن می‌باشد. اگر مستحق لعن نباشد لعن نمودن چنین شخصی برای هیچ کس حتی در خفاء و در عدم حضور دیگران جایز نیست و در شرع اسلام از آن نهی شده است. (ر.ک: حر عاملی، وسائل الشیعه، 12: 301)

اما اگر متعلق لعن مستحق لعن باشد مانعی ندارد و مستحقین لعن چند گروهند که در قرآن کریم بیان شده و همگی آنان مورد لعن خداوند قرار گرفته‌اند.

گروه اول: عناوینی که مخصوص کفار و غیر مسلمانان است:

1: کفار:  {إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکافِرِینَ} (احزاب: 64)

2: گروهی از نصارا که به مباهله با رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پرداختند:  {فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ} (آل عمران: 61)

3: اصحاب سبت: {لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ} (نساء: 47)

4: تحریف‌گران دین یهود: {مِنَ الَّذِینَ هَادُوا یحَرِّفُونَ الْکلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ … لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکفْرِهِمْ فَلَا یؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِیلًا} (نساء: 46)

5: کسانی که به جبت و طاغوت ایمان آورده و می‌گفتند کفار از مسلمانان هدایت شده‌ترند: {أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیبًا مِنَ الْکتَابِ یؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَیقُولُونَ لِلَّذِینَ کفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَی مِنَ الَّذِینَ آَمَنُوا سَبِیلًا * أُولَئِک الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ یلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِیرًا} (نساء: 51 و 52)

6: شیطان: {إِنَّ عَلَیک لَعْنَتِی إِلَی یوْمِ الدِّینِ} (صاد: 78) {لَعَنَهُ اللَّهُ} (نساء: 118) {فَسَجَدَ الْمَلَائِکةُ کلُّهُمْ أَجْمَعُونَ * إِلَّا إِبْلِیسَ … قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّک رَجِیمٌ * وَإِنَّ عَلَیک اللَّعْنَةَ إِلَی یوْمِ الدِّینِ} (حجر: 30 تا 35)

7: کسانی که خداوند بر آنان غضب گرفت و آنان را مسخ کرد: {قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکمْ بِـ…مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَیهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ} (مائده: 60)

8: یهودی که می‌گفتند دست خدا بسته است: {وَقَالَتِ الْیهُودُ یدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیدِیهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا} (مائده: 64)

9: قوم عاد:  {تِلْک عَادٌ جَحَدُوا بِآَیاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ وَاتَّبَعُوا أَمْرَ کلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیا لَعْنَةً وَیوْمَ الْقِیامَةِ أَلَا إِنَّ عَادًا کفَرُوا رَبَّهُمْ أَلَا بُعْدًا لِعَادٍ قَوْمِ هُودٍ} (هود: 59 و 60)

10: فرعون ، لشکرش و بزرگان قومش از جمله هامان: {قَالَ فِرْعَوْنُ یا أَیهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکمْ مِنْ إِلَهٍ غَیرِی فَأَوْقِدْ لِی یا هَامَانُ عَلَی الطِّینِ فَاجْعَلْ لِی صَرْحًا … وَاسْتَکبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِی الْأَرْضِ بِغَیرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَینَا لَا یرْجَعُونَ … وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیا لَعْنَةً وَیوْمَ الْقِیامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِینَ} (قصص: 38 تا 42)

11: امت‌های جهنمی:  {قَالَ ادْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِی النَّارِ کلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّی إِذَا ادَّارَکوا فِیهَا جَمِیعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآَتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِنَ النَّارِ قَالَ لِکلٍّ ضِعْفٌ وَلَکنْ لَا تَعْلَمُونَ} (اعراف: 38)

12: بنی‌اسرائیلی که پیمان الهی را شکستند:  {وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ … فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ} (مائده: 12 و 13)

13: دروغگویان: {لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ} (آل عمران: 61)

14: مردگان در حالت کفر: {إِنَّ الَّذِینَ کفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کفَّارٌ أُولَئِک عَلَیهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ} (بقره: 161)

15: مشرکان: {یعَذِّبَ الْمُنافِقینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكینَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصیراً} (فتح: 6)

16: یهودیانی که نهی از منکر نکردند: {لُعِنَ الَّذِینَ کفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ … کانُوا لَا یتَنَاهَوْنَ عَنْ مُنْکرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا کانُوا یفْعَلُونَ} (مائده: 78 و 79)

17: اهل کتابی که به دستورات پیامبران کافر شدند:  {لُعِنَ الَّذِینَ کفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَی لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَی ابْنِ مَرْیمَ ذَلِک بِمَا عَصَوْا وَکانُوا یعْتَدُونَ} (مائده: 78)

18: پیروان فرعون: {إِلَی فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ * یقْدُمُ قَوْمَهُ یوْمَ الْقِیامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ لَعْنَةً وَیوْمَ الْقِیامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ} (هود: 97 تا99)

19: بت پرستان: {وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَینِکمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا ثُمَّ یوْمَ الْقِیامَةِ یکفُرُ بَعْضُکمْ بِبَعْضٍ وَیلْعَنُ بَعْضُکمْ بَعْضًا وَمَأْوَاکمُ النَّارُ وَمَا لَکمْ مِنْ نَاصِرِینَ} (عنکبوت: 25)

20: سرکردگان دوزخیان: {وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا * رَبَّنَا آَتِهِمْ ضِعْفَینِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کبِیرًا} (احزاب: 67 و 68)

گروه دوم: عناوینی که مربوط به مسلمانان منافق است:

21: منافقان: {وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ … وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ} (توبه: 68)

22: کسانی که در دل‌هایشان بیماری است و کسانی که در مدینه شایعه پراکنی می‌کردند: {لَئِنْ لَمْ ینْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ لَنُغْرِینَّک بِهِمْ ثُمَّ لَا یجَاوِرُونَک فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا * مَلْعُونِینَ أَینَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا} (احزاب: 60 و 61)

گروه سوم: عناوینی که شامل مسلمانان غیر منافق نیز می‌شود:

23: کسانی که خدا و رسولش را بیازارند: إِنَّ الَّذِینَ یؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَالْآَخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا (احزاب: 57)

24: مردی که در لعان دروغ بگوید: {وَالَّذِینَ یرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ یکنْ لَهُمْ شُهَدَاءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِینَ * وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَیهِ إِنْ کانَ مِنَ الْکاذِبِینَ} (نور: 6 و 7)

25: شجره ملعونه:  {وَإِذْ قُلْنَا لَک إِنَّ رَبَّک أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیا الَّتِی أَرَینَاک إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآَنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیانًا کبِیرًا} (اسراء: 60)

26: کسی که دروغ به خدا ببندد و از راه خدا جلوگیری می‌کنند و در آن انحراف ایجاد می‌کنند: {وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَی عَلَی اللَّهِ کذِبًا أُولَئِک یعْرَضُونَ عَلَی رَبِّهِمْ وَیقُولُ الْأَشْهَادُ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ کذَبُوا عَلَی رَبِّهِمْ أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ * الَّذِینَ یصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَیبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُمْ بِالْآَخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ} (هود: 18 و 19)

27: کسانی که حقایق دینی را بعد از آنکه نازل شد از مردم پنهان کنند: {إِنَّ الَّذِینَ یکتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَینَاتِ وَالْهُدَی مِنْ بَعْدِ مَا بَینَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکتَابِ أُولَئِک یلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَیلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ} (بقره: 159)

28: پیمان‌شکنان و فسادکنندگان در زمین و آنان که آنچه خدا دستور وصل آن را داده (صله رحم) قطع کنند:  {وَالَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَیفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِک لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ} (رعد: 25)

29: کسی که زنان پاکدامن را متهم به بی‌عفتی کند:  {إِنَّ الَّذِینَ یرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَالْآَخِرَةِ} (نور: 23)

30: کسی که از روی عمد مسلمانی را بکشد:  {وَمَنْ یقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فـ…غَضِبَ اللَّهُ عَلَیهِ وَلَعَنَهُ} (نساء: 93)

31: فساد گران در زمین که قطع رحم کنند: {فَهَلْ عَسَیتُمْ إِنْ تَوَلَّیتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَکمْ * أُولَئِک الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ} (محمد: 22 و 23)

32: مرتدان: {کیفَ یهْدِی اللَّهُ قَوْمًا کفَرُوا بَعْدَ إِیمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَینَاتُ وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * أُولَئِک جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِکةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ} (آل عمران: 86 و87)

33: ظالمان:  {أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ} (هود: 18) {یوْمَ لَا ینْفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَلَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ} (غافر: 52) {أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ} (اعراف: 44) گروه‌های ذیل در قرآن جزء ظالمان شمرده شده‌اند.

ا. مومنینی که کافران را به عنوان ولی خویش بگیرند:  وَمَنْ یتَوَلَّهُمْ مِنْکمْ فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (توبه: 23)

ب. مومنینی که دیگران را به سخره گیرند ، یا آنان را به نام یا القاب زشت بخوانند:  یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لَا یسْخَرْ قَومٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَی أَنْ یکونُوا خَیرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَی أَنْ یکنَّ خَیرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَنْ لَمْ یتُبْ فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (حجرات: 11)

ج. هر کس از حدود الهی تجاوز کند:  مَنْ یتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (بقره: 229)

د. هر کس به غیر آنچه خداوند نازل کرده حکم نماید:  وَمَنْ لَمْ یحْکمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (مائده: 45)

هـ: کسی‌که به خدا دروغ ببندد: فَمَنِ افْتَرَی عَلَی اللَّهِ الْکذِبَ مِنْ بَعْدِ ذَلِک فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (آل عمران: 94)

و: ایمان با زبانی و کفر عملی: وَیقُولُونَ آَمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ یتَوَلَّی فَرِیقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِک وَمَا أُولَئِک بِالْمُؤْمِنِینَ (47) وَإِذَا دُعُوا إِلَی اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِیحْکمَ بَینَهُمْ إِذَا فَرِیقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ (48) وَإِنْ یکنْ لَهُمُ الْحَقُّ یأْتُوا إِلَیهِ مُذْعِنِینَ (49) أَفِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتَابُوا أَمْ یخَافُونَ أَنْ یحِیفَ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَرَسُولُهُ بَلْ أُولَئِک هُمَ الظَّالِمُونَ (نور: 50)

ز: دوستی با دشمنان مسلمانان إِنَّمَا ینْهَاکمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکمْ مِنْ دِیارِکمْ وَظَاهَرُوا عَلَی إِخْرَاجِکمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِک هُمُ الظَّالِمُونَ (ممتحنه: 9)

ح: پولدارانی که انفاق نمی‌کنند: یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی یوْمٌ لَا بَیعٌ فِیهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْکافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ (بقره: 254)

تطبیق  آیات بر دشمنان اهل بیت(ع)

با توجه به نکات بیان شده، از قرآن، دریافتیم که لعن کردن برخی جایز است؛ در ادامه ابتدا مخالفان ائمه(ع) را به دو گروه تقسیم شده‌اند و سپس دلیلِ جواز لعنِ یک گروه را با استفاده از آموزه‌های دینی مطرح گردیده است.

مخالفان اهل بیت(ع) به دو دسته تقسیم می‌شوند.

دستة نخست: سرکردگان مخالفان که با علم و یقین به حقانیت ائمه(ع)، به مخالفت با آنها پرداخته‌اند؛ خواه برای دنیاطلبی یا ریاست‌طلبی یا شهرت‌طلبی یا قدرت‌طلبی؛ که خداوند متعال از ایشان با عنوانِ «ائمة کفر» نام برده است.

دستة دوم: مردمان معمولی که به پیروی از بزرگان، دچار انحراف شده‌اند؛ که در روایات اهل بیت(ع)، ایشان با عنوانِ «مستضعف فکری» معرفی شده‌اند.

برای دستة نخست، دو حالت متفاوت قابل تصور است، نخست: از اسلام خارج شده‌اند؛ دوم: داخل در اسلام هستند. طبقِ حالتِ نخست، ایشان داخلِ یکی از گروه‌های کفار یا منافقان یا مرتدان یا منکرانِ آیات الهی می‌شوند که خداوند آنها را لعن کرده است.

طبق حالت دوم، با توجه به آغشته‌شدنِ دستِ بسیاری از این سردمداران، به خونِ اهل بیت(ع) به صورت مستقیم و غیر مستقیم، جزءِ مسلمانانی هستند که مؤمنی را به عمد، کُشته‌اند؛ در ضمن با توجه به غصبِ حق اهل بیت(ع) جزءِ ظالمان نیز هستند و همچنین از آن لحاظ که بسیاری از ایشان با ائمه(ع)، قرابتِ فامیلی داشته‌اند مشمولِ لعنتِ قطع کنندگان صلة رحم نیز می‌گردند. با توجه به سابقة این دشمنان، ایشان مشمولِ موارد لعن شده در قرآن که پیش از این مطرح شد، نیز می‌گردند؛ برخی موارد عبارتند از: 23 و 25 و 26 و 27 و 28 و 30 و 31 و 33.